Wij en zij

De rol van ervaringsdeskundige bestaat in feite al jaren. Deze rol is ontstaan vanuit de cliënten- beweging waarin vanuit een enorme drive (genaamd de zogenaamde anti-psychiatrie) allerlei groepen ontstonden die het opnamen voor de belangen van cliënten.

Zij gingen op de barricaden staan en spraken voor en namens de cliënten die daar zelf (nog) niet de kracht voor hadden. Het is een groot raadsel waarom dit niet veel eerder gebeurde omdat kwetsbare burgers tot die tijd, vooral als je cliënt was in de GGZ, een soort derderangsburgers waren die maar het beste diep in de bossen konden worden weggestopt.

Langzamerhand werd duidelijk dat de ervaringen die die ervaringsdeskundigen hadden, heel waardevol kunnen zijn voor andere cliënten en hun naasten. Uit de “lessons learned” van lotgenoten kunnen andere cliënten hoop en kracht putten om het zelf aan te kunnen in hun herstelproces. Met name de (h)erkenning in de verhalen van lotgenoten vonden cliënten erg helpend en steunend.

Er ontstonden allerlei trainingen en cursussen om de mensen die hun ervaringen wilden inzetten als ervaringsdeskundige meer tools en vaardigheden te kunnen geven. De training “Herstellen doe je zelf” en de TOED waren hierin heel belangrijk.

Langzaam maar zeker ontwikkelden zich ook opleidingen die professioneel handelen vanuit ervaringsdeskundigheid gecombineerd met de inzet van de theoretische kennis en de professionele praktijkkennis aanmoedigden. Er werden MBO (niveau 4) studies en HBO (niveau 5) varianten ontwikkeld, welke beiden als landelijk geaccrediteerde opleidingen tot ervaringsdeskundige gelden. Recentelijk is er zelfs een niveau 7 opleiding ontwikkeld.

Mijn inziens was en is dat een goede ontwikkeling omdat er vanaf die tijd steeds meer basiskennis van bijvoorbeeld gespreksvoering maar ook reflectie en het omgaan met kritische beroepssituaties aan de kennis en kunde van de ervaringsdeskundige werd toegevoegd.

Organisaties die gebruik wilden maken van ervaringsdeskundige inzet, ontwikkelden voor zichzelf een eigen visie van waaruit zij wilden werken en maakten daarin de keuze of ze wel of niet met professioneel opgeleide ervaringsdeskundigen wilden werken.

De ene organisatie vond het meer dan genoeg als er sprake was van ervaringen die kunnen worden ingezet om het herstelproces van de deelnemer of cliënt te ondersteunen, de andere organisatie wilde dat er minimaal een geaccrediteerde opleiding aan de inzet van ervaringsdeskundigheid ten grondslag lag. Hier hadden betreffende organisaties allen hun eigen legitieme redenen voor.

Toen ik zelf besloten had dat ik ervaringsdeskundige wilde worden, wilde ik dat om meerdere redenen graag worden bij de organisatie waar ik zelf cliënt was geweest.

Allereerst omdat ik enorm veel baat heb gehad bij de behandeling die ik daar had gekregen en de bejegening van cliënten door de organisatie mij erg aansprak. Ten tweede stond ervaringsdeskundigheid al vanaf het ontstaan ervan op het prioriteitenlijstje van de betreffende organisatie, wat voor mij aangaf dat het door de directie serieus werd genomen.

Een hele studie volgen stond echter niet bovenaan mijn verlanglijstje. Ik had al eerder gestudeerd en dat was, ondanks dat ik mijn diploma had gehaald, niet echt een succeservaring geweest.

Toen ik ging onderzoeken of ik met alleen mijn ervaringen maar daarnaast ook mijn vaardigheden die ik had opgedaan tijdens mijn jarenlange werkervaring bij mijn “droominstelling” zou kunnen gaan werken, kwam ik van een koude kermis thuis. Betreffende organisatie had gaandeweg besloten dat ze liever professioneel opgeleide ervaringsdeskundigen niveau 4 of 5 in dienst wilden nemen. Voor hen was een diploma niet een garantie voor het zijn van een goede ervaringsdeskundige maar het gold voor hen wel als een basis voor kennis en kunde. Ik moest dus, als ik mijn droom wilde gaan waarmaken, aan de studie of bij een andere organisatie solliciteren.

Na heel veel wikken en wegen ging ik toch voor mijn droom.

Toen ik in het sollicitatietraject zat voor de HBO-opleiding, bleek al snel dat er veel meer aspecten dan een diploma van belang waren voor de organisatie. Ook je persoonlijkheid en (werknemers) vaardigheden waren voor de organisatie van groot belang. Paste ik wel in de organisatie, was ik stressbestendig, handelde ik zorgvuldig als het ging om werken met mensen in een kwetsbare positie? Allemaal vragen die in de basis van groot belang zijn, zelfs voordat je maar met een studie begint!

Nadat ik was aangenomen bij de organisatie en de studie leerde ik in de professionele praktijk mijn eigen ervaringen in te zetten als dit helpend was en eventueel, indien nodig, te combineren met theoretische kennis. De ervaringen die ik al had ging ik, door er op te leren reflecteren en deze te analyseren, inzetten als collectieve ervaringskennis. Ook leerde ik steeds meer over diverse behandelvormen en classificaties waardoor ik regelmatig, vanuit verwondering, in mijn multidisciplinaire behandelteam vragen kon stellen als het ging om de behandelaanpak.

In de loop der jaren leerde ik op mijn eigen unieke manier als bruggenbouwer maar ook als verbinder, veranderaar en rolmodel, mijn rol als ervaringsdeskundige vorm te geven.

Achteraf gezien waren de jaren van mijn studie tropenjaren. Het heeft mij enorm veel kruim gekost om gezin, werk en opleiding te combineren. Om over het studiegeld maar te zwijgen. Regelmatig twijfelde ik tijdens de 2 jaar durende studie of ik wel door wilde gaan, omdat stress in combinatie met mijn immer aanhoudende faalangst geen fijne combinatie was. Toch ben ik blij dat ik heb volgehouden omdat ik mij, door de 3 bronnen van kennis die ik in mijn vak van ervaringsdeskundige combineer, heel sterk en stevig voel. Ik snap daarom steeds meer waarom mijn werkgever kiest voor het aannemen van professioneel opgeleide ervaringsdeskundigen.

Niet iedereen is het daarmee eens. Er ontstaat daarom regelmatig een discussie over of je wel een echte ervaringsdeskundige bent als je professioneel bent opgeleid. En beweert men derhalve dat je, als je een opleiding hebt gevolgd, geen echte ervaringsdeskundige bent omdat de gepassioneerdheid dan zou ontbreken doordat men teveel vanuit voorgekauwde kaders zou moeten werken.

Ik word daar eerlijk gezegd niet zo blij van.

Van mij hoeft namelijk niet iedereen een diploma te halen maar is het ook prima als je dat wel wilt. En van mij mogen alle ervaringsdeskundigen naast elkaar functioneren.

Wat alle ervaringsdeskundigen mijn inziens wel zouden moeten kunnen is regelmatig blijven reflecteren op de opgedane ervaringen. Ook is het goed als je afstand kunt nemen van je eigen doorleefde pijn en je kunt analyseren wat de betekenis is geweest van de ontwrichtende gebeurtenissen waar je mee te dealen hebt gehad. Als je dit kunt combineren met andere bronnen van kennis en er gebruik wordt gemaakt van weknemersvaardigheden en vaardigheden die nodig zijn om bij de ander aan te kunnen sluiten , dan kan men spreken van ervaringsdeskundigheid die in verschillende rollen kan worden ingezet om het herstelproces van de ander te ondersteunen.

En hoe die ervaringsdeskundigheid dan is verworven, dat maakt mij dan niet zoveel uit.

Ik wil er voor pleiten dat we elkaar in ieders waarde laten en onderling elkaar niet zo veroordelen en stigmatiseren. En laten we ons vak vooropzetten, want het blijkt steeds meer in de praktijk enorm goed te werken om ervaringsdeskundigen in te zetten. En daar doen we het toch allemaal voor. Dat we goede zorg kunnen verlenen aan onze medemens